
ONDERWIJS ANDERS ORGANISEREN
OP EEN ZMLK-SCHOOL
SCROLL OMLAAG
De Catharinaschool in Heerlen is een school voor zeer moeilijk lerende kinderen. Speciaal onderwijs dus. Sinds afgelopen schooljaar: anders georganiseerd speciaal onderwijs. Ze hebben daar een mooi verhaal te vertellen. Een verhaal dat begint met wat in de wandelgangen ‘DE Opdracht’ is gaan heten. ‘DE Opdracht’ kwam na de aankondiging van directeur Fernand Perree in juni(!) 2018: we gaan met ingang van volgend schooljaar het onderwijs in een aantal groepen anders organiseren. Jullie hebben de verantwoordelijkheid over 34 leerlingen in vier lokalen en een hal. Jullie zijn elke dag met twee leerkrachten en drie onderwijsondersteuners. Hoe pakken we dat aan?
“In krap een maand tijd lag er een uitgewerkt plan.”
Fabiënne Steenbekkers
kansen en mogelijkheden
Fabiënne Steenbekkers, al 21 jaar leerkracht bij de Catharinaschool zag meteen mogelijkheden, zeker in combinatie met de Speelpleziermethodiek. Een klein comité besloot er vol voor te gaan en ging voortvarend aan de slag. In krap een maand tijd lag er een uitgewerkt plan. Goed doordacht, overzichtelijk uitgetekend én breed gedragen. Geen speld tussen te krijgen.
speelplezier
Constante factor is de Speelpleziermethodiek. Bedenker Margo Wouterse maakte deze veel gebruikte methode ook geschikt voor het speciaal onderwijs. De Catharinaschool was in het schooljaar 2013/2014 de eerste ZMLK-school in Nederland die ermee ging werken. “En tot de dag van vandaag tot volle tevredenheid,” aldus Fabiënne, “spelend leren, samen ervaren, verwondering… Daarvan groeien onze kinderen en krijgen ze zelfvertrouwen. Die methode wilden we absoluut behouden.” De aanpassingen zitten ‘m vooral aan de personele en organisatorische kant: de momentjes met de eigen groepen in de eigen lokalen zijn er nog steeds, maar groepsdoorbrekende activiteiten voeren de boventoon. De leerkrachten en de onderwijsassistenten/-ondersteuners zijn er op die momenten voor álle kinderen tussen de vier en twaalf jaar.
samen doen
Veel meer samen doen, betekent ook veel meer afstemmen en rekening houden met elkaar. De dagindeling bijvoorbeeld is noodzakelijkerwijs bijzonder strak gepland: om negen uur de gezamenlijke dagopening (mét gitaar), van 9.20 tot 10.10 uur taal op niveau, van 10.10 tot 10.30 uur demonstratiespel speelplezier en gezamenlijk pantomime, van 10.30 tot 10.50 uur fruit eten en naar het toilet enzovoort. Uitlopen is er niet bij, want de andere groepen staan klaar voor de volgende activiteit. Als een juf of meester de tijd dreigt te vergeten of de volgende activiteit verkeerd aankondigt, wordt hij of zij onmiddellijk door de leerlingen gecorrigeerd. Als vanzelf ontstaat er meer interactie: tussen de kinderen van verschillende leeftijden (vier tot twaalf jaar), tussen de kinderen en de professionals en niet te vergeten tussen de professionals onderling. De wandelgangen blijken uitstekend geschikt voor het tussendoor even uitwisselen van informatie. Een collega merkte op: “Wat fijn dat ik het niet meer alleen hoef te doen.”
zelf ervaren
Aan het begin van dit schooljaar organiseerde het team van de Catharinaschool een informatiemiddag voor de ouders/verzorgers. Fernand: “We wilden hen vooral laten ervaren wat de veranderingen inhielden, daarom hebben we gekozen voor een middag waarop de kinderen ook hier waren. Zo konden de ouders en de verzorgers met eigen ogen zien wat we bedoelden. En dat werkte vele malen beter dan vertellen hoe we het wilden gaan doen. De resultaten van de enquêtes onder het team en de ouders aan het einde van het schooljaar 2018/2019 zijn inmiddels verwerkt: men is bijzonder tevreden!”

De speelplezierhoeken zijn nu verdeeld over de verschillende klaslokalen en zijn nu veel groter, en dus interessanter. Zo vlak voor de zomervakantie is het thema ‘vakantie’ overal doorgevoerd. De fotograaf ziet een jongetje voor een tentje de ene na de andere selfie maken. Aan de balie van het reisbureau worden de meest exotische reizen geboekt. Ongetwijfeld wordt het aloude spelletje ‘ik ga op reis en ik neem mee’ gespeeld.
“Ik weet niet bij welke juf mijn kind zit, maar hij zit in groep blauw”
Reactie van een ouder
hier en daar een uitdaging
De introductie van Onderwijs Anders Organiseren bij de Catharinaschool lijkt van een leien dakje gegaan te zijn. Het hielp natuurlijk enorm dat het schoolgebouw qua opzet al prima geschikt was en dat vrijwel alle teamleden én de ouders de nieuwe manier van werken zagen zitten. De kinderen gedijen prima bij enerzijds meer afwisseling en anderzijds strakkere structuren. Wat ze in Heerlen niet konden voorzien, was de onverwacht stevige aanwas van leerlingen: in een paar maanden tijd groeide het aantal kinderen van 32 naar 42. Bovendien werden ze geconfronteerd met veel ziekteverzuim en langdurige uitval binnen het team. Fabiënne: “Met slim plannen en een grote flexibiliteit binnen het team is het tot nu toe aardig gelukt om de bezetting steeds rond te krijgen. Mooi om te zien dat het team als vanzelfsprekend de schouders eronder heeft gezet. Ik ben ervan overtuigd dat de intensieve dagelijkse samenwerking en het samen delen van de lusten én de lasten, de meest ideale vorm van teambuilding is die er bestaat. Alleen dat al is pure winst. Als we nu Fernand vertellen dat er een tijdelijk probleem is met de bezetting, hebben we bijna altijd ook een oplossing paraat. Toch is de structureel voldoende personele bezetting een aandachtspunt. Dat is namelijk essentieel voor deze manier van werken.”
kom kijken, kom luisteren, kom praten
Dit verhaal is niet meer dan korte samenvatting van het hele verhaal. Wie meer wil weten, is van harte welkom bij de Catharinaschool.

Tot en met juli 2018 | Schooljaar 2018-2019 | |
---|---|---|
Aantal groepen | 3: onderbouw, middenbouw en bovenbouw | 4: twee groepen onderbouw/middenbouw (blauw en groen) en twee groepen middenbouw/bovenbouw (oranje en geel) |
Team | Per groep een fulltime leerkracht en een onderwijsassistent | Twee fulltime leerkrachten, vier tot vijf onderwijsassistenten/- ondersteuners en één stagiaire |
Verantwoordelijkheid | De groepsleerkracht is alleen verantwoordelijk voor zijn/haar ‘eigen’ kinderen | Het team is samen verantwoordelijk voor alle kinderen |
Speelplezierhoeken | Elke groep had in de klas meerdere kleine ‘speelhoeken’ | In totaal twaalf grotere en uitgebreidere speelplezierhoeken. Maximaal vier leerlingen per hoek, uit de vier verschillende groepen (vier tot twaalf jaar) |
Activiteiten | Per klas | Veel activiteiten gebeuren groepsdoorbrekend of op basis van niveau |
Dagopening | Per klas | Gezamenlijke dagopening (mét gitaar!) |
Methodiek | Speelplezier | Speelplezier |
